Porto - Demo Blog 5

Yazar	: Ayşe Demir
Türü	:
Baskı Yılı	: 2017
Sayı	: 18
Sayfa	: 89-102

Özet
Osmanlı Devleti’nin yıkılışına denk düşen Balkan Savaşları dönem toplumunda travmatik etkiler yapar. Uzun süredir yükselen milliyetçilik, Balkan devletleri arasında etkinleşerek bağımsızlaşma mücadelelerinin motivasyon kaynağı hâline gelir. Bağımsızlık isteğinin fiziksel bir çatışmaya evrilmesinden önce ise söz konusu milletlerin her birinin ayrı “kimlik” oluşturma çabaları vardır. Bu kimliğin karşısında, “öteki” sıfatıyla Osmanlı ve Türk bulunmaktadır. İki karşıt güç arasında gerginleşen yaklaşımlar hem Türk hem de Balkan edebiyatlarında, özellikle de milliyetçilik söylemleri altında geniş yer kaplar. Her iki kutup da bir diğerinin davasının haklılığını ve meşruiyetini sorgular. Türk edebiyatında bu çabalardan en göze çarpanı, Ömer Seyfettin’in dönemi konu alan öyküleridir. Yazar, kimi zaman öykülerinde Balkanlı milletlerin kimlik oluşturma mücadelelerini Türk milliyetçilerine örnek gösterir kimi zaman ise bunların yanlışlığını kurgu zemininde ispatlama gayretine girer. Bu nedenle yazarın öykülerinde Balkanlı kimliği ‘öteki’nin tüm vasıflarını taşır. Ömer Seyfettin Türk kimliğini ve milliyetçiliğini meşrulaştırıken doğal olarak da ‘öteki’ni ve karşıt milliyetçilikleri gayrimeşru hâle getirmektedir. Gayrimeşrulaştırma yöntemlerinin incelenmesi onun ve milliyetçi düşüncenin zihin haritasını ortaya koymak açısından önemlidir. Makalede bu ön kabulden yola çıkılacak, öykülerde karşıt değerler incelenecektir. Bunun için ideoloji kuramının önemli araştırmacılarından Teun van Dijk’in, söylem analizine imkân veren, söylem kiplerinin birkaçından yararlanılacaktır. Buna göre her ideoloji kendi değerlerini ve söylemini güçlendirmek amacıyla karşıtın zaafiyetini vurgulama yoluna gider. Karşıt ya da ötekinin ‘değerleri’, ‘yaşam biçimi’ ve ‘görüşleri’ gayrimeşrulaştırılır. Böylelikle ‘biz’in, kendi değerlerinin iyi yönleri daha da belirginleşir. Ömer Seyfettin’in öykülerinde bu bakımdan milliyetçi ideolojinin diğer söylem olanaklarının yanında meşrulaştırma kipine de sıklıkla rastlanır. Onun genel kimlik söylemini bu yönüyle değerlendirmek, her iki kutup arasındaki bakış açısını, algılayış biçimini görmeyi sağlayacak, ilişkilerin dünden bugüne yol haritasında bir noktayı edebî sahada aydınlatacaktır.

Anahtar Kelimeler
Türk edebiyatı, Balkan kimliği, Ömer Seyfettin, milliyetçilik, söylem analizi.

Abstract
Balkan Wars had traumatic effects on the society during the period of dissolution of the Ottoman Empire. Nationalism had been on the rise for a long time. It grew into source of motivation for gaining independence among Balkanite states. Before the inversion of independence desire into physical conflict, each of the those states had tried to create a unique identity. Against this identity there is “Ottoman” and “Turkish” as an “other”. Tensed approaches between those two counterpowers had an extensive coverage in Ottoman and Turkish literature especially under the nationalism discourses. Both of the opposite poles questioned the legitimacy and justice of the “other”. One of the outstanding efforts is the stories by Ömer Seyfettin about the period. Sometimes, author holds up the efforts for independence by Balkanite states as an example to Turkish society and other times tres to prove incorrectness of these movements on the level of fiction. For this reason Balkanite identity in these stories has bears of the characteristics of the “other”. While Ömer Seyfettin legitimizes Turkish identity and Turkish nationalism he naturally delegitimizes “other” and opposite nationalism movements. Analyzing the methods of delegitimization is important in terms of revealing mind map of him and nationalist thought. In this paper, by looking at this presupposition, counter values in short stories will be studied. For this, one of the important scholars of ideology theory, Teun van Dijk’s discourse modes will be used that allows discourse analysis. According to this each ideology stresses weakness of the “other” in order to strengthe its own values and statement. “Values”, “way of living” and “opinions” of the counter one of the “other” delegitimized. In that way good sides of “us” become more distinct. For this reason apart from other discourse chances legitimization modes of nationalist stories are often get attention in the short stories of Ömer Seyfettin. Evaluation of his general identity discourse in this way will enable us to see the point of view and conception between these two poles and also the map of the relations until today on the literary field will be clarified.

Keywords
Turkish literature, Balkanite identity, Ömer Seyfettin, nationalism, discourse analysis.