Porto - Demo Blog 5

Gündelik hayatımızda dil, para ve hukuk gibi unsurlar nasıl ki toplumsal bir sözleşmeye dayanıyorsa edebî metinler de örtük veya görünür şekilde bir kontrat içermektedir. Okuma kontratı olarak kavramlaştırılabilecek söz konusu olgunun en başat ögesi, yorumlamanın temel üç ayağından ikisi olan metin ve okura göre son dönemlerde geri plana düşen yazardır. Bilhassa Umberto Eco gibi bazı yorumbilimciler, yazarın niyetini belirlemenin zorluğundan bahisle metnin niyetini ön plana alırlar ve metne yaşam verecek örnek okur kavramını öne sürerler. Bununla birlikte yazarların örtük veya doğrudan bir şekilde okurla metin üzerinden okuma kontratı kurduklarını görürüz. Dile getirilen olguyu ortak ve özel okuma kontratı olarak iki düzlemde tartışmak mümkündür. Bu çalışmada bahsedilen sorunsalın ortak ve özel okuma kontratı olarak iki düzlemde değerlendirilebileceğine dair bir sınıflandırma modeli sunulmuştur. Ortak okuma kontratlarıyla kastedilen anlam, okurun okuma eylemini yönlendiren edebiyatın genelgeçer kodlarıdır. Diğer taraftan özel okuma kontratları, türün ya da ortak okuma kontratının kodlarını, yazarın varlığını aşikâr ederek değiştirdiği, başkalaştırdığı durumlarda ortaya çıkar. Bu makalede, Türk eleştirisinde yeterince üzerinde durulmayan okuma kontratı kavramı merkeze alınarak Mehmet Âkif Ersoy’un Safahat adlı kitabının ilk şiiri yorumlanmıştır. İfade edilen şiirde, Âkif’in hâkim poetik bilince karşı tutumu ve okurla inşa ettiği özel okuma kontratı tartışılmıştır.

As well as all the legal, financial and linguistic elements in our social life depending on a kind of a social and common contract, literary works also contain an implicit or explicit contract. The principal components of this phenomenon in question that can be conceptualized as “reading contract” are the text and the author who has been recently retreated into background in respect to the reader. Especially in the recent times some critics like Umberto Eco put the intention of the text at forefront because of the difficulty in identifying the intention of the author and also put the concept of ‘role model reader bringing the text alive’ forward. Besides we can see that the authors make an implicit or a direct contract with the readers through the text. It is possible to argue the phenomenon in question in two types called as ‘a mutual contract’ and ‘a specific reading’. In this study a classification model, in which the related phenomenon can be evaluated through two subtitles as “mutual and specific contracts’, is bounced off. What is meant by mutual reading contracts is the generally accepted codes of literature leading the reading of the readers. On the other hand, the specific reading contracts come up in the circumstances when the author changes or metamorphoses the codes of the genre or the mutual reading contract for laying his/her entity bare. In this article the first poem of Mehmet Âkif Ersoy in his famous book Safahat has been interpreted by putting the concept of reading contract that has not been argued enough in Turkish literary criticism in center. Within the mentioned poem, the position of Âkif against the dominating poetical consciousness and the specific reading contract he made with the readers have been argued.