Özet
İKİ POLONYALI GEZGİNİN GÖZÜYLE XIX. YÜZYIL İSTANBULU
Doğu, güzelliği, cazibesi ve gizemiyle Avrupalıların dikkatini her zaman çekmiş ve çekmeye de devam
etmektedir. Avrupalı seyyahların üzerinde unutulmaz etkiler bırakan şehirler arasında İstanbul’un özel bir yeri vardır. Bu şehir, Avrupa hatıratlarına ve seyahat kitaplarına çok konu edilen coğrafyalardan biridir. Hatıratlarında veya seyahat kitaplarında İstanbul’a büyük önem veren Avrupalı yazarlar arasında iki Polonyalı dikkati çeker: Bunlardan biri Jan Nepomucen Potocki (1761-1815, yazar, seyyah, doğu uzmanı,
tarihçi etnograf, Polonyalı ilk arkeolog ve hatırat yazarı), ikincisi ise Wladyslaw Jablonowski (1841-1894, doktor, seyyah, bilim adamı)’dir. J. Potocki, Osmanlı Türkiye’sine ve Mısır’ına seyahatlerde bulunmuş ve İstanbul’da bir süre kalmıştır. Eserlerinde yaşadığı çağın tarzını yansıtan Potocki’nin günlüğünde (Voyage en Turquie et un Egypte, Paris 1788; Podroz do Turek i Egiptu [ = Türkiye ve Mısıra Yolculuk], Varşova 1789) canlı bir İstanbul tasviri ile karşılaşırız. Gördüğü İstanbul’daki, günlük yaşantı, bazı gelenekler, bayram kutlamaları gibi hususları doğru ve canlı bir şekilde anlatmıştır.
W. Jablonowski ise bir doktor, seyyah, bilim adamı olarak, çevresini doğru gözlemleyebilen dikkatli bir incelemecidir. 1851-1893 yılları arasındaki hatıratlarında (Pamietniki z lat 1851-1893, Editör: Jozef Fijalek,
Wroclaw-Warszawa-Krakow 1967) İstanbul’u, semtlerini ve insanları, yaşam biçimlerini titiz bir şekilde
eserine yansıtmıştır. Tasvirleri canlı ve eserin sayfaları orijinal Türkçe coğrafi isimlerle doludur. O günkü İstanbul’u ve Türkiye’yi gerçekçi biçimde ve ayrıntılı sunabilmek için yazar, hatıratında Türkçe kelimeler
de kullanmıştır.
Anahtar Kelimeler
XIX. yüzyıl, İstanbul, iki Polonyalı seyyah, hatırat.