Abstract
URAL BATIR DESTANI’NIN METİNLERARASILIK DÜZLEMİNDE YENİDENYAZIMI: ATİLLA DİRİM’İN URAL BATIR ROMANI
Atilla Dirim’in Yerin ve Göğün Öyküsü Ural Batır adlı eseri, Başkurtlar arasında günümüzde de varlığını sürdüren Ural Batır Destanı’nın yenidenyazımıdır. Yazar, Ural Batır Destanı’nın ana hatlarına sadık kalmakla birlikte bazı noktalarda eksiltme ve dönüştürme yoluna gider. Mitolojik ögelerle yüklü bu destan, metinlerarası düzlemde okunmaya elverişlidir. Bunun sebepleri arasında Hz. Âdem, Hz. Havva ve cennet motifiyle benzerlikler taşıması, konu düzleminde Sümerlerin Gılgameş Destanı’nı hatırlatması, tufan ve yaratılış mitlerine göndermeler yapması sayılabilir. Aynı zamanda Ural dağlarının oluşumuna dair mitik bir anlatımın ürünü olan bu destan, tabiat olaylarını kişileştirme yoluna giderek Başkurtların kolektif bilincinin ipuçlarını da verir. Orta Asya’daki başka Türk boylarına ait destanlarla benzerlik gösterdiği gibi ayrıştığı birçok yön de bulunmaktadır. Diğer destanlar kahramanlık mitleriyle ve savaş betimlemeleriyle doluyken bu destanda bunların yanı sıra insanın ruhsal yönüne vurgu yapan ve kişinin ahlaki değerlerini de ortaya koyan yapılar yer alır. Uçsuz bucaksız bakir tabiatın içerisinde insan, muhayyilesini sadece savaş ve kahramanlık ögeleri etrafında oluşturmaz. İnsani değerleri de sorgulatan bir yapı geliştirir. Bunun için simgesel bir dilin kullanımına gidilir. Bu makalede Atilla Dirim’in yenidenyazmayla varlık kazanan Yerin ve Göğün Öyküsü Ural Batır adlı eseri metinlerarasılık düzleminde gönderme yaptığı diğer metin(ler)le birlikte ele alınacaktır.
Keywords
Ural Batır, Atilla Dirim, Destan, Roman, Metinlerarasılık,